Mediacja czy proces sądowy?
- wybór należy do Ciebie.
Mediacje rodzinne umożliwiają
partnerom pojednanie
lub rozwód po ludzku.

MOŻLIWE REAKCJE DZIECI NA ROZSTANIE RODZICÓW

Najtrudniejsze dla dzieci są wydarzenia i zachowania rodziców, które towarzyszą rozwodowi, a nie sam rozwód. Strata jaką odczuwa dziecko w wyniku separacji lub rozwodu rodziców jest porównywalna ze stratą doznawaną na skutek śmierci bliskiej osoby.

Wiek do 3 lat

Najważniejsza w tym wieku dla dziecka jest potrzeba bezpieczeństwa. Zaspokajana jest poprzez częsty, bezpośredni kontakt z rodzicami, a także poprzez stałe elementy życia dziecka, jak: regularny rytm dnia, bliskość osób mu znanych, znane otoczenie fizyczne. Małe dzieci, również niemowlęta, odczuwają napięcia towarzyszące dorosłym w ich konfliktach, odbierają zmiany nastroju matki, z którą najczęściej przebywają, choćby z racji karmienia.

Możliwe reakcje:

• niepokój, rozdrażnienie
• płacz
• trudności z zasypianiem
• utrata apetytu

Wiek od 3 do 5 lat

Dziecko jest przyzwyczajone do stałego zaspokajania jego potrzeb przez rodziców. Postrzega rodziców, jako osoby mające na wszystko wpływ, jako "wszystko mogące". W takiej sytuacji rozstanie rodziców odbierają jako zaburzenie ich znanego, bezpiecznego świata. Dominuje lęk przed porzuceniem (przez rodzica, który odszedł oraz rodzica, który pozostał). Źródłem lęku jest:

• zachwiana potrzeba bezpieczeństwa z powodu utraty znanego świata: osoby, która zaspokaja potrzeby dziecka, wykonywała codzienne rytuały, jak: wspólne spacery, kąpiel, czytanie bajek;
• brak poczucia czasu i odległości (dziecko nie rozumie co to znaczy, że tata lub mama przyjdą do niego za tydzień lub miesiąc, lub że mieszkają w innej dzielnicy lub mieście). Nawet jednodniowa nieobecność rodzica jest dla dziecka długim okresem.

Możliwe reakcje:

• zachowania regresywne (ponowne ssanie kciuka, "zapominanie" o opanowanych dotychczas umiejętnościach dot. treningu czystości, cofanie się do wcześniejszej fazy rozwoju mowy)
• napady złości lub agresji
• manifestowanie niechęci do rozstania z matką (choć wcześniej dziecko nie przejawiało takich zachowań)
• snucie fantazji na temat rodzica, który odszedł
• obarczanie się winą (bo "było niegrzeczne" lub zapomniało coś zrobić)
• przypisywanie winy jednemu z rodziców lub rodzeństwu
• troska i zamartwianie się o rodzica, który mieszka gdzie indziej

Wiek od 6 do 8 lat

W tym okresie świat dziecka rozszerza się, dzieląc się na dom i świat zewnętrzny (szkoła, podwórko). Osiąga ono większą samodzielność, rozwija zachowania społeczne, koledzy stają się dla niego osobami ważnymi. Łatwiej kojarzy związki przyczynowo-skutkowe, staje się wrażliwe na krytykę.

Możliwe reakcje:

• lęk przed nową, nieznaną sytuacją
• wstyd
• poczucie winy za rozpad rodziny
• zachowania regresywne
• trudności w nauce, skupieniu się
• agresja (co może prowadzić do zaburzonych reakcji z rówieśnikami)
• smutne myśli na temat rodziny (obawa o nowych partnerów rodziców i ich nowe dzieci)
• zamartwianie się o rodzica, który z nim nie mieszka (jak sobie daje radę)
• snucie fantazji na temat nieobecnego rodzica
• silne zaprzeczanie i wypieranie

Wiek od 9 do 10 lat

Jest to wiek dużych zmian w zyciu dziecka, większej aktywności, samodzielności, poszerzania zainteresowań, wielu osiagnięć. Dziecko uczestniczy aktywnie w życiu grupy rówieśniczej, a przynależność do niej i jej akceptacja stają się dla niego bardzo ważne. W swoim otoczeniu znajduje autorytety wśród osób dorosłych (nauczyciel lub trener). Pojawia się krytycyzm wobec rodziców oraz świadomość odmienności swoich poglądów. Dzieci w tym wieku znają normy moralne i są wyczulone na łamanie ich. Jest to okres naturalnego egocentryzmu dziecka (postrzega ono siebie jako bohatera licznych zdarzeńw jego życiu).

Możliwe reakcje:

• lęk
• złość i gniew (skierowane przeciwko rodzicom), wyrażane zwykle poprzez krytykę, zwracanie uwagi, dokuczanie; dzieci w tym wieku mogą gniewać się na rodzica, który odszedł (nawet jeśli nie jest on winien rozpadowi związku) i wchodzić w koalicję z drugim rodzicem
• obwinianie rodziców o nieliczenie się z ich zdaniem czy potrzebami
• próby manipulacji rodzicami, wciąganie ich do rozgrywek przeciwko rodzicowi, na którego są złe
• zdolność do okrucieństwa, ranienia rodziców, przy jednoczesnym zamartwianiu się o nich i pragnieniu pomocy im
• uwrażliwienie na przejawy łamania przez rodziców norm moralnych, od których się ich uczyli (zwłaszcza w odniesieniu do pojęć uczciwości, lojalności, wierności, szacunku)
• używanie obraźliwych słów, dokuczanie młodszemu rodzeństwu
• wstyd
• wycofanie się z dotychczasowej aktywności
• unikanie rozmowy na temat swojej sytuacji (m.in. z powodu chęci obrony rodziców)
• ucieczka w fantazję

Wiek od 11 do 13 lat

Jest to okres dojrzewania, związanej z tym wrażliwości na swoim punkcie (wyglądu, akceptacji rówieśników, zainteresowania płcią przeciwną). Ujawnia się tu silna potrzeba przynależności do grupy rówieśniczej. Wystepuje skłonność do podejmowania impulsywnych działań i "odporność" na racjonalne argumenty.

Możliwe reakcje, które mogą być skrajnie różne w tej grupie wiekowej:

• gwałtownie histeryczne lub wycofujace się (mogą się zdarzyć ucieczki z domu, wchodzenie w nieodpowiednie środowiska, spadek aktywności, zamykanie się)
• silne zaprzeczanie i wypieranie trudnych zdarzeń
• skierowanie aktywności na osiaganie wysokich wyników w nauce lub sporcie (aby zagłuszyć negatywne emocje)
• próby instrumentalnego wykorzystania rodziców dla własnych korzyści (np. uzyskanie większej swobody)
• poczucie osamotnienia, emocjonalnego "rozbicia"
• uleganie silnym wpływom grupy, która ich przyjęła
• nasilony krytycyzm wobec rodziców, zwłaszcza w sprawach dotyczących ich nowych partnerów

Wiek od 14 do 17 lat

Jest to okres pokwitania, oceniany jako najtrudniejszy w życiu dziecka. Jest to czas wielu zmian: fizycznych, odkrywania siebie, dokonywania wielu wyborów (np. szkoły), dużej aktywności w różnych grupach. Dzieci mają dobrą orientację w sytuacji rodzinnej oraz własną jej ocenę.

Możliwe reakcje:

• żal i gniew
• pretensje (dziecko może nie demonstrować tych uczuć, zachowując pozorny spokój)
• obawa przed pogorszeniem się statusu materialnego, zmianą szkoły, rezygnacją z ulubionych zajęć
• obawa przed własną nieumiejętnością tworzenia udanych związków
• skłonność do naśladowania nieakceptowanych zachowań rodziców
• czerpanie wzorców z zachowań rówieśników, wagary, sięganie po papierosy, alkohol, narkotyki
• nawiązywanie kontaktów seksualnych
• labilność emocjonalna i zachowań